Rapport: Onverzekerd en ziek in Nederland
Het aantal mensen zonder zorgverzekering in Nederland is de afgelopen jaren sterk gestegen. Dat komt onder meer door veranderingen in wet- en regelgeving, dak- en thuisloosheid, migratie en andere maatschappelijke ontwikkelingen. Hoewel er subsidieregelingen bestaan voor medisch noodzakelijke zorg aan onverzekerde mensen, werken deze in de praktijk niet altijd goed. Daardoor ontstaan knelpunten in de toegankelijkheid, continuïteit en kwaliteit van zorg. Het Erasmus MC onderzocht samen met het Fonds Achterstandswijken (FAW) en Ombudsman Rotterdam-Rijnmond (ORR) hoe deze problemen zich uiten in de praktijk.
Belangrijkste bevindingen
Uit tien indringende casussen blijkt dat onverzekerdheid vaak samengaat met meerdere kwetsbaarheden, zoals armoede, dak- en thuisloosheid, problemen met verblijfsstatus, psychiatrische aandoeningen, verslaving, schulden, taalbarrières en stigma. Hierdoor komen patiënten vaak pas laat in beeld bij hulpverleners. Het medische beloop van hun klachten blijkt bovendien ingewikkelder dan bij verzekerde patiënten. Aandoeningen die normaal goed behandelbaar zijn, zoals diabetes of een botbreuk, kunnen zonder tijdige zorg ernstig verslechteren, soms zelfs onomkeerbaar. Een panel van experts (waaronder artsen, onderzoekers, ombudsman en andere zorg- en sociaalmaatschappelijke specialisten) zag in alle casussen knelpunten op het gebied van toegang, continuïteit en kwaliteit van zorg. De gevolgen zijn niet alleen persoonlijk, zoals verlies van gezondheid, zelfstandigheid en waardigheid, maar raken ook het zorgsysteem en de samenleving. Er ontstaat duur en inefficiënt zorggebruik, mensen belanden op plekken waar ze eigenlijk niet horen (“verkeerde bedden”), arbeidspotentieel gaat verloren, er ontstaan veiligheidsrisico’s en de gezondheidsverschillen nemen toe.
Het rapport bevat naast de casuïstiek- en panelstudie ook richtinggevende aanbevelingen voor beleid, onderzoek en praktijk. Denk aan betere scholing, sterkere samenwerking tussen ketenpartners, maar ook structurele oplossingen in wet- en regelgeving. Onverzekerdheid is geen administratief probleem, maar een alarmsignaal van kwetsbaarheid, dat hulp vereist. Dit rapport nodigt beleidsmakers, zorginstellingen, maatschappelijke organisaties en alle andere betrokkenen uit tot dialoog en samenwerking om te voorkomen dat mensen door systeemfouten en schaarste tussen wal en schip vallen. Ontdek hoe we samen kunnen werken aan oplossingen die menselijk leed verminderen én maatschappelijke kosten beperken.
